نمایش در ایران (بَقّال بازی - بخش سوم)

نمایش در ایران (بَقّال بازی – بخش سوم)

برای بقال بازی ، دستنوشته (نمایشنامه )ای وجود نداشته است . بازیگران بر اساس قصه ای از پیش تعیین شده ، بداهه سازی می کرده اند و اگر از بقال بازی متنی به جا مانده ،در واقع پس از اجرای نمایش ثبت شده است . شاید نداشتن متن به دلیل جذابیت بدیهه سازی ، تفاوت و تنوع در اجرا، بیسوادی یا کم سوادی بازیگران و ناآشنایی آنان با نمایشنامه نویسی بوده است  و شاید چون در این نمایش ،انتقادهای سیاسی ـ اجتماعی صورت می گرفته ، نمی خواسته اند از خود سندی بر جا بگذارند .

تا مفتّشان بتوانند از اجرای آن جلوگیری کنند و به همین دلیل از نام و نشان نویسنده متونِ به جا مانده از بقال بازی ،اثری نیست

یکی از متنهای به جای مانده از بقال بازی ، تأتر کریم شیره ای است که نسخه ای از آن در کتابخانه ملی تبریز موجود است و نسخه ای در «انستیتوی آثار خطی فرهنگستان علوم جمهوری سوسیالیستی گرجستان » . باقر مؤمنی متن این نمایشنامه را با نام تیاتر کریم شیره ای و اکبر رادی نسخه ای تازه به دست آمده از این نوع نمایش را به نام مجلس نایب کریم ، معرفی و چاپ کرده اند . این نمایش عناوین گوناگون داشته که نویسنده آنها ناشناخته است.

نمایش در ایران (بَقّال بازی - بخش دوم)

نمایش در ایران (بَقّال بازی – بخش دوم)

بقال بازی ، به مرور زمان ، دو شکل مشخص پیدا کرد: گونه ای که گروههای دوره گرد در روستاها بازی می کردند و هدفی جز خندانیدن تماشاگران نداشت و گونه ای که مطربان شهری در شهرها بازی می کردند و علاوه بر خنده آوری ، جنبه های انتقادی هم داشت .

موضوع بقال بازی ، کشمکشی است میان دو شخصیت اصلی این نمایش : بقالی پولدار و خسیس و نوکر تنبلش که دستورهای اربابش را اشتباهی انجام می دهد که بر اثرآن حوادث خنده آوری پیش می آید. بقال بازی در جشنها و شادیها ، عروسیهای اعیانی دهات قهوه خانه های بزرگ و خانه های اشراف، در قصر ناصرالدین شاه در شب عید نوروز یا شب تولدش در تکیه دولت ، در مقابل او و درباریان اجرا می شده است .

نمایش در ایران (بَقّال بازی - بخش اول)

نمایش در ایران (بَقّال بازی – بخش اول)

بَقّال بازی ، نوعی نمایش سنّتی و مردمیِ خنده دار و شادی آورِ ایرانی با مضمون انتقادی است. در عهد صفویه ، نمایشهای داستانیِ شادی آوری به نام «تقلید» و «مضحکه » پدید آمد سپس دو رشته از قصه ها و بازیهای تقلید نامی جداگانه یافت ، و تقریباً در عهد زندیه «کچلک بازی» و « بقال بازی » ابداع شد. هر چند به نوشته مایل بکتاش بقال بازی در زمان صفویه به وجود آمده است.

در1290 «تکیه دولت » برای شبیه خوانی و تعزیه ساخته شد ، اما بازیگرانِ نمایشهای تقلید و بقال بازی نیز بتدریج به آن راه یافتند، تا جایی که پس از چندی تقلید با تعزیه رقابت می کرد. مُقَلدانی چون نایب کریم در اصلاح و تغییر تقلید می کوشیدند و با گروههای نمایشی خود، ضمن بازی قطعاتی که صرفاً برای خندانیدن شاه و درباریان بود، نمایشهایی کوتاه و انتقادی ترتیب می دادند که عالیترین و کاملترین نمونه آن نمایشنامه بقال بازی در حضور است.